संत लखीराम वाणी

બે ની રે ! મું ને ભીતર સદગુરુ મળિયા રે

વરતાણી છે આનંદ લીલા‚ મારી બાયું રે !

                                                          બેની ! મું ને…૦

કોટિક ભાણ ઊગ્યા દિલ ભીતર‚ ભોમકા સઘળી ભાળી ;

શૂનમંડળમાં મેરો શ્યામ બિરાજે‚ ત્રિકુટિમાં લાગી મું ને તાળી…મારી બાયું રે…

                                                              બેની ! મું ને…૦

અખંડિત ભાણ ઊગ્યા દલ ભીતરે‚ મું ને સાતે ય ભોમકા દરશાણી ;

કાળાં અંજન કરમણે આંજ્યાં‚ તનડામાં લાગી ગઈ છે તાળી…મારી બાયું રે…

                                                              બેની ! મું ને…૦

અગમ ખડકી જોઈ ઉઘાડી‚ તિયાં સામા સદગુરુ દીસે ;

ખટ પાંખડીયાં સિંહાસન બેસી‚ ઈ ખાંતે ખળખળ હસે…મારી બાયું રે…

                                                               બેની ! મું ને…૦

બાવન બજારૂં ને ચોરાશી ચૌટા‚ કંચનના મોલ કીના ;

ઈ મોલમાં મારો સદગુરુ બીરાજે‚ દોઈ કર જોડી આસન દીના…મારી બાયું રે…

                                                                 બેની ! મું ને…૦

ઘડીઘડીમાં ઘડિયાળાં વાગે‚ છત્રીસે રાગ રાગિણી ;

ઝળકત મહોલ ને ઝરૂખા-જાળિયાં‚ ઝાલરી વાગે જીણી જીણી…મારી બાયું રે…

                                                                 બેની ! મું ને…૦

પવન પૂતળી સિંગાસણ શોભતી‚ મારા નેણે નખ શિખ નીરખી ;

અંગનાં ઓશીકાં ને પ્રેમનાં પાથરણાં‚ ગુરુજીને દેખી હું તો હરખી…મારી બાયું રે…

                                                                 બેની ! મું ને…૦

સોના જળમાં સહસ કમળનું‚ શોભે છે સિંહાસન ;

નજરો નજર દેખ્યા હરિને‚ તોય લોભી નો માને મંન…મારી બાયું રે…

                                                                  બેની ! મું ને…૦

સત-નામનો સંતાર લીધો‚ ગુણ તખત પર ગયો ;

કરમણ-શરણે લખીરામ બોલ્યા‚ ગુપત પિયાલો અમને પાયો…મારી બાયું રે…

                                                                      બેની ! મું ને…૦

गालिब

दिल-ए-नादाँ तुझे हुआ क्या है
आख़िर इस दर्द की दवा क्या है?

हमको उनसे वफ़ा की है उम्मीद
जो नहीं जानते वफ़ा क्या है।

हम हैं मुश्ताक़ और वो बेज़ार
या इलाही ये माजरा क्या है।

जब कि तुझ बिन नहीं कोई मौजूद
फिर ये हंगामा ऐ ख़ुदा क्या है।

जान तुम पर निसार करता हूँ
मैंने नहीं जानता दुआ क्या है।
–गालीब

સંત દાસી જીવણ વાણી

એવા દોરંગા ભેળાં રે નવ બેસીએએ જી એમાં પત રે પોતાની જાય રે હાં..

                                                                                                           એવા દોરંગા ભેળા રે નવ બેસીએ….૦

ઘડીકમાં ગુરુ ને ઘડીકમાં ચેલકા રે જી,ઘડીમાં પીર રે થઈને પૂજાય રે હાં…

                                                                                                           એવા દોરંગા ભેળા રે નવ બેસીએ….૦

ઘડીકમાં રંગ ચડે, ઘડીકમાં ઊતરે રે જી,અને ઘડીકમાં ફટકિયાં થઈને ફૂલાય રે હાં..

                                                                                                           એવા દોરંગા ભેળા રે નવ બેસીએ….૦

ઘડીક ઘોડે ને ઘડીક પેગડે રે જી,ઘડીમાં વાટુંના વેરાગી બની જાય રે હાં …

                                                                                                            એવા દોરંગા ભેળા રે નવ બેસીએ….૦

કામી, ક્રોધી ને લોભી, લાલચુ રે,એ જી ઈ તો પારકે દુઃખે ન દુખાય રે હાં…           

                                                                                                           એવા દોરંગા ભેળા રે નવ બેસીએ….૦

દાસી રે જીવણને ભીમ ગુરુ ભેટિયા રે જી,ગુરુ મળ્યે લખ રે ચોરાશી ટળી જાય રે હાં…

                                                                                                             એવા દોરંગા ભેળા રે નવ બેસીએ….

સંત લખીરામ વાણી

પિયાલો અમને પાયો રે ગુરુએ મારે પ્રેમે કરી
મારી દેયુંમાં દરસાણા રે, હરો હર આપે હરિ…
એવો પિયાલો અમને પાયો રે, ગુરુએ મારે પ્રેમે કરી…૦
પહેલો પ્યાલો લખીરામનો, વળી જુગતે પાયો જોઈ,
કૂંચી બતાવી આ કાયા તણી, વળી કળા બતાવી કોઈ ;

ત્રિકૂટી કેરા તાળાં ઉઘડિયાં, શુન્યમાં દરસાણા સોઈ,
એવું નગર બધું યે નિહાળ્યું રે , જોયું મેં તો જરી યે જરી…..
એવો પિયાલો અમને પાયો રે, ગુરુએ મારે પ્રેમે કરી…૦
બીજે પિયાલે બુદ્ધિ વાપરી, આવી સંતોની સાન ,
વૈરાટ સ્વરૂપીને વીનવું , મારે જોવાં જમીં આસમાન
આ દેહીમાં દરસાણા સાચા, સતગુરુ મારા શ્યામ ,
એવી લગની મું ને લાગી રે , બેઠો હું તો ધ્યાન ધરી…
એવો પિયાલો અમને પાયો રે, ગુરુએ મારે પ્રેમે કરી…૦
ત્રીજે પિયાલે ત્રણ ગુણ પ્રગટ્યાં, પાંચ તત્વનો પ્રકાશ,
શૂન્ય શિખરમાં શ્યામ બિરાજે ,અલખ પુરુષ અવિનાશ ;
નવ ખંડ ઉપર નાથજી ! મારે રવિ ઊગ્યાની આશ ,
એવી અગમની ખબરું રે, ગુરુએ મારે દીધી ખરી…
એવો પિયાલો અમને પાયો રે, ગુરુએ મારે પ્રેમે કરી…૦
ચોથે પિયાલે સાન કરીને, હરિએ ગ્રહ્યો હાથ ,
એકવીસ બ્રહ્માંડ ઉપરે , મારે વાલે બતાવી વાટ ;
એક વાત નિશ્ચે થઈ, તેણે મળીયા મારો નાથ
એવા અમ ગરીબું ઉપરે રે , કેશવરાયે કરુણા કરી…
એવો પિયાલો અમને પાયો રે, ગુરુએ મારે પ્રેમે કરી…૦
પાંચમો પિયાલો પૂરણ થિયો , ત્યારે ભેટયા ભૂધર રાય ,
અખંડ અમૃત ધારા વરસે, ગેબી ગરજના થાય ;
રૂદિયે રવિ પરગટ થિયો, એને જોતાં રજની જાય ,
એવા સ્વાતિના સરવડાં રે , ઝરમર ઝરમર નૂર તો ઝરે..
એવો પિયાલો અમને પાયો રે, ગુરુએ મારે પ્રેમે કરી…૦
છઠે પિયાલે સતગુરુ મળિયા, નિરભે થિયો લખીરામ ,
ઘણા જનમથી ડોલતાં , મારે ગુરુએ બતાવ્યાં જ્ઞાન ;
કરમણ ચરણુંમાં લખીરામ બોલ્યા,મેં તો પૂરણ પામી ધામ ,
એવા ગુરુ ચરણે ચિત્ત રાખો રે, ફોગટ ફેરા ઘણા યે ફરી…
એવો પિયાલો અમને પાયો રે, ગુરુએ મારે પ્રેમે કરી…૦

નરસિહ મહેતા

                                                                    નરસિહ મહેતા

મારું પુસ્તક

ફફડતી સવાર

ડરપોક શાંત કબુતરની જેમ ફફડતી સવાર
ને
રક્તથી ખરડાયેલા માનવોની ગંધ
કાગ નિંદ્રામાં સૂતેલા સૈનિકનો તરફડાટ
હજારો જીવ લઈ ચૂકેલી
ગરમ તોપ
હજીય ઠંડી પડતી નથી
દૂર ક્યાંક શિયાળવાની લાળી
ઘૂવડનો ઘૂઘવાટ
એક જ લાશ ને ખાવા માટે

કુતરાની બઘડાટીએ વાતાવરણ ખળભળી ઉઠે
નિશાચરોની આંખમાં ખુન્નસભરી
ચમકતી તસવીર
ક્યાંક અર્ધજીવથી તરફડતા હાથ, પગ, હ્રદય, તકદીર
કારમી સમયની પરાકાષ્ટા
મોતની સરહદ પર બેસી હર્ષથી કિકિયારી પાડે છે
લક્ષ પ્રાપ્તિની
ગળાકાપ હરીફાઈમાં
આદર્શોની સુષુપ્ત અવસ્થા
શું મેળવે છે ?
જિંદગી ?
ગુલામી ?
મૌત ?
કે
શમ્બુક અવસ્થા....... ?
શુરાનો ખેલ ને ખાંડાની ધાર છે
રક્તથી ખરડાયેલી શરાબી સવાર છે
હવે તો ચેતી ને ચાલો '' તથ્ય ''
જિંદગી ચમકતી તિક્ષ્ણ તલવાર છે 

 

અતુલ બગડા

પાવડા ને તગારા

ગરીબો ને ત્યાં પાવડા ને તગારા
જગત જીતનારા વગાડે નગારા

વંદેમાતરમ ના બોલાવે નારા
સંકડાશ માં આવે તો ભાગે પરબારા

કરે છે, ગરીબ ની કમાઈ એ મોજને
ઘર માં વગડાવે પીપુડા ને નગારા

પેટ પોતાનું ભરવા નરાધમો
ગરીબોને પકડાવે પાવડા ને તગારા

-અતુલ બગડા '' તથ્ય ''

ગઝલ

સાવ કાળી નાગણ સમી રાત હશે,
કલમ ફરતું પાશ ને એકાંત હશે.

એક ભુખી દિલદારીની કથની,
હોય દરીયોને, અઘોરી શાંત હશે .

આંખની આંસુ ભરી છાપ પછી,
ગામને ગાંડુ કરે, તે આઘાત હશે.

આંગળીઓના મસ્ત સ્પર્શ પરના,

સ્પંદને, ખીલી ઉઠેલી જાત હશે.

આ સર્વને પ્રેમની સ્થિતિ ગણજો,
સુખ દીધા પછી ખુદાની લાત હશે.

વાંચ ર્હદયની કથાને કાગળ પર,
ઝાંઝવાનું તરવર 'તથ્ય ' ઘાત હશે.

:: '' ને હજી તરવર...તરવર... '' {ગઝલ-કાવ્યસંગ્રહ} -- પુસ્તક માંથી

-- અતુલ બગડા ''તથ્ય''

વિચાર - ૨

'સખી' નામનો દેશ મારે ખોળવો રહ્યો
મને અંધકારે જ તારે દોરવો રહ્યો

ઉચા હેતના બંધનો ય વામણા લાગે
ખરી લાગણી નો તાતનો જોડવો રહ્યો

કદી બાપડા શ્વાસ લાગે ઝાંઝવા જેવા
નદી વારતા દરિયો ખુદે ડોળવો રહ્યો

ફરી યાદના પાયા જો હચમચી ઉઠ્યા

શબદ ને શબદ સાથે હવે જાડવો રહ્યો

નથી તું જ, બાકી છે બધું , અહી રહ્યું
તને પામવા ઈશ્વરને હવે ફોડવો રહ્યો

- અતુલ બગડા '' તથ્ય ''

વિચાર - ૧

નથી માગવું ઈશ્વર ને ફોડવો નથી
'સખી' નામનો દેશ હવે ખોળવો નથી

હશે હેતના બંધનો તો વામણા હશે !
સુકી લાગણી નો તાતણો જોડવો નથી

ફરી યાદના પાયા કવિ હચમચી ઉઠે ?
શબદ ને શબદ સાથે હવે જોડવો નથી

કદી બાપડા શ્વાસો હશે ઝાંઝવા જેવા !

નદી વારતા દરિયો મારો ડોળવો નથી

બન્ને બાહમાં જગત 'તથ્ય' ખુબ જ છે
મને અંધકારમાં તારે હવે દોરવો નથી
- અતુલ બગડા '' તથ્ય ''

મારી હથેળીમાં

ઉગ્યા છે રેતીના રણ મારી હથેળીમાં
નીકળ્યા છે ઊંટોના ધણ મારી હથેળીમાં

ટોળે વળીને પંખી ઊતરે વિશ્વાસ ના
નાખી છે શ્વાસોની ચણ મારી હથેળીમાં

સપનાની હવેલી ચણાય કે ન ચણાય
પણ તું ઇમારત ચણ મારી હથેળીમાં

ભલેને કાંટાઓ ઊગે ને આથમે અહી

તોય ફુલોના વહે ઝરણ મારી હથેળીમાં

પથ્થરો કંડારતા બરછટ બન્યા હશે હસ્ત
તો પણ હુંફના આવરણ મારી હથેળીમાં

દાજ્યો છું તેનાથી, ટેરવેથી હસ્તરેખા સુધી
છતાં ઊંડાણે ભર્યા સ્મરણ મારી હથેળીમાં

પરમને પામવા ચાકડે ચડ્યો 'અતુલ '
શબદને લાગ્યા ગ્રહણ મારી હથેળીમાં

- અતુલ બગડા '' તથ્ય ''

હું

ભાષાનું મહત્વ

આપણી ભાષા આપણા વિચારોનું પ્રતિબિંબ છે. સફળ લોકોની ભાષા પોઝિટિવશબ્દોથી ભરેલી ભાષા હોય છે. એ ભાષા શક્યતાઓથી,સંભાવ નાઓથી અને આત્મવિશ્વાસથી ભરેલી હોય છે. એ ભાષા કંઈક કરી શકવાની ભાષા હોય છે.
આજુબાજુ જોઈએ તો ખ્યાલ આવશે કે જિંદગીની ભાષા એ શક્યતાઓની ભાષા છે. આપણી આજુબાજુના બધા જીવો અશક્ય લાગતાં કામ સહજતાથી કરતા હોય છે. નાની જીવાતો અને કીડીઓ પોતાના વજન કરતાં ઘણી ભારે વસ્તુઓ આસાનીથી ખેંચી જતી હોય છે. કીડીઓને જો રસ્તામાંરુકાવટ આવે તો ફરીથી પોતાનો બીજો રસ્તો શોધી લેતી હોય છે. પક્ષીઓ પાણીમાંથી માછલીઓને એક સેકન્ડમાં ઝડપી લેતાં હોય છે. આમ, પાણીમાંથી માછલી ઉપાડવી અશક્ય લાગતુંકામ છે પણ પક્ષીઓની ભાષા અને પ્રયાસ શક્યતાઓ અને વિશ્વાસનું પ્રતીક છે. પહાડ પર વજન લઈને જતું ખચ્ચર એક એક પગ મુશ્કેલીથી પણ મક્કમતાથી ઉપાડતું હોય છે. જોઈએ તો આપણનેવિચાર આવે કે આ પ્રાણી આટલા વજન સાથે એક ડગલું પણ આગળ નહીં જઈ શકે. આમ છતાં ખચ્ચર પોતાની યાત્રાપૂરી કરતું હોય છે.
આ બધા જીવોમાં શ્રેષ્ઠ એવા મનુષ્યોબાળપણથી અશક્યતાની ભાષા સાંભળે છે. બાળક નાનું હોય ત્યારથી મા બાપ અને આજુબાજુના લોકો તેનેઅસંખ્ય વાર કહેતાં હોય છે કે આ અથવા પેલું કામ તે નહીં કરી શકે. મા-બાપને કહેતાં સાંભળ્યાં છેકે મારી દીકરી અંગ્રેજી નથી બોલી શકતી, કારણ કે અમારા ઘરમાં વાતાવરણ જ નથી અથવા મારો દીકરો મેથ્સમાં કાચો છે, કારણ કે અમારા કુટુંબમાં કોઈને મેથ્સ આવડતું જ નથી. નાનપણથી જ સાંભળેલી આ નેગેટિવ ભાષા આપણને અશક્યતાઓ તરફ દોરી જાય છે. હું શું શું કરી શકીશ એમ વિચારવાની જગ્યાએ હું શું નહીં કરી શકું તેની તરફ આપણા વિચારો વળે છે.
ગાંધીજી જ્યારે નાનાહતા ત્યારે જો તેમને કહ્યું હોત કે તમે રાષ્ટ્રપિતાનું બિરુદ પામશો અને કરોડો લોકોને જીવનનોરાહ બતાડશો તો તેમને ત્યારે તે વાત કદાચ મુશ્કેલ અથવા અશક્ય લાગત પણ આત્મવિશ્વાસસાથે લીધેલાં બધાં પગલાં અને સફળતાની તેમની ભાષા તેમની જિંદગીના દરેક તબક્કે તેમને ઉપર અને ઉપર લઈ ગઈ. આપણી આજુબાજુ સંભળાતી નેગેટિવ વાતો છતાં આપણે સફળતાનો બુલંદ અવાજ આપણા મનમાં ઘૂંટી રાખવાનો છે. પોતાની જાત ઉપરનો આત્મવિશ્વાસ ગુમાવવાનો નથી. કોઈ પણ માનવી માટે જે શક્ય છે તે બધી શક્યતાઓ આપણા માટે પણ છે તે માન્યતાને સ્પષ્ટ કરવાની છે. સાવ નીચે ઊભા રહી પહાડની ટોચે પહોંચવાની શક્યતા મનમાં ઘૂંટી અને હું ત્યાં પહોંચી જ જઈશ એમ વિચારી યાત્રા શરૂ કરનારની પહાડ પર પહોંચવાની શક્યતાઓ વધી જાય છે. સફળ જીવનની શરૂઆત સ્વપ્નો અને તે સ્વપ્નો સુધી પહોંચીશકવાના આત્મવિશ્વાસથી થાય છે. સફળતાની ભાષા હું કરી શકીશ તે છે.
એમબીએની કરિયર નક્કીકરી ચૂકેલા યુવાનોનીવાતચીત સાંભળી છે? અમુક યુવાનો સૌથી સારી આઈઆઈએમ જેવી પ્રતિષ્ઠિત શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં એડમિશન લેવાની વાતો અને તૈયારી કરતા હોય છે. જ્યારે બીજા ઘણા વિદ્યાર્થીઓને સાંભળીએ તો તેઓ કહેતા હોય છે કે આઈઆઈએમ તો શક્ય નથી પણ હું બીજી સંસ્થાઓના એડમિશન માટે મહેનત કરું છું. જો એમબીએ કરવું હોય તો સારામાં સારી સંસ્થા માટે કોશિશ કેમ ના કરવી? જો લોની ડિગ્રી લેવી હોય તો ભારતની સૌથી પ્રતિષ્ઠિત લો સ્કૂલને ટાર્ગેટ કેમના બનાવવી?

અમેરિકામાં વસતો એક નાનો કિશોર લોકો વચ્ચે બોલતા ખૂબ ડરતો. ઘરના લોકોની કૌટુંબિક મિટિંગમાં પણ તેને બોલવાનું આવે તો હાથ પગ ધ્રૂજે અને શરીરે પરસેવો આવી જાય. તેને પોતાને પણ આ વાત ગમે નહીં પણ લોકો સામે બોલવાનું તેના માટે ખૂબ જ મુશ્કેલ. પછી તેણે નક્કી કર્યું કે પોતાના આ ડર ઉપર તે વિજય મેળવીને જ રહેશે. ધર્મવિજ્ઞાનમાં ગ્રેજ્યુએટ થયા પછી તેણે લખવાનું શરૂ કર્યું. પછી જાણીતું બેસ્ટ સેલર પુસ્તક 'પાવર ઓફ પોઝિટિવિ થિંકિંગ' દ્વારા તેમનું નામ આખા વિશ્વમાં ફેલાઈ ગયું. તેમનાં પ્રવચનો દ્વારા અસંખ્ય લોકોને પોઝિટિવ જીવન જીવવા માટે પ્રેરણા મળી. આ કિશોર એટલે વિશ્વવિખ્યાત ડોક્ટર નોર્મલ વિન્સેન્ટ પીલ

સબર કે'જે

ખંઢેર ભલે હોવ નગર કે'જે
માંગણી એટલી સમુંદર કે'જે

દીવાનો હશે તૂજ અશ્કમાં સખી
પાગલ જગ કહે, દિલબર કે'જે

છે સુક્કી જિંદગીની આ ઘટમાળ
ભલે ઝાંઝવું, રણ ના ઝરણ કે'જે

હોય જો હૃદય બેવફા તો મારા
તાજને તાજ નહિ ફક્ત કબર કે'જે

મળી જાય જો ખુદા મુફ્તમાં તો
પ્રકૃતિ એ આપેલ મુકદ્દર કે'જે

હશે પ્રસંગો જુદાઈના ખુબ ''તથ્ય ''
સાનિધ્ય મળશે કદીક, સબર કે'જે

------------- અતુલ બગડા ''તથ્ય ''

મેઘ વરસ

કાળ જાળ વરસ, મેઘ વરસ. જાળ જાળ તરસ, મેઘ વરસ.

               સોનેરી સળી ઓનો માળો બાંધીને
               એને સાંધ્યો છે લાગણીના તારથી
                ખાલીખમ સાવ ખંડેર જેવો લાગે
                એ તો કે' દિ નો તરસ્યો બહારથી  

રાગરાગ ગરજ, મેઘ વરસ. કાળ જાળ વરસ, મેઘ વરસ.

                 ફૂટેલી કુંપળના લીલેરા પાન
                 એને ભરખે છે કાળો દુકાળ
                 તડકાના લાલચોળ સુરજને
               ખુબ મળ્યો છે દોડવાનો ઢાળ 

ડાળ ડાળ પરણ, મેઘ વરસ. જાળ જાળ તરસ, મેઘ વરસ.

             ચાંદની ની રાત્યુંમાં તમરાના ઝાડે
                મોકળું મુકીને મન વરસ્યો
              ઢેફાની ગંધ મને આવતી રહીને
                હું તો સુંગંધ પી' ને રહું તરસ્યો 

વાત વાત વરત, મેઘ વરસ. જાત જાત સમજ, મેઘ વરસ.

             ધરતીના સપનાઓ વાંઝિયા રહેને
              પછી ઊગી જાય કાંટાળા થોર
             હૈંયાનો કળાયેલ ગહેકી-ગહેકી
            પછી થંભી જાય, બારણા તું ખોલ 

ખ્વાબ-ખ્વાબ મરત, મેઘ વરસ. કાળ જાળ વરસ, મેઘ વરસ.

['' ને હજી તરવર...તરવર...'' ગઝલ-કાવ્ય સંગ્રહ માંથી ]

-------------- અતુલ બગડા '' તથ્ય ''

માણસો ની જાત આટલી

આટલી જાતના હોય છે માણસો, વાંચતા વાંચતા હસી પડશો....!!!!

અવળચંડા, અકલમઠા, અદેખા, અકર્મી, આપડાયા, ઓસિયાળા, ઉતાવળા, આઘાપાસિયા, એકલપંડા, ઓટીવાળ, કજીયાખોર, કદરૂપા, કરમહીણા, કવાજી, કસબી, કપટી,કપાતર, કકળાટીયા, કામી, કાળમુખા,કાવતરાખોર, કાણગારા, કાંડાબળિયા, કમજાત, કાબા, કબાડા, અધકચરા, અજડ, આળસું, અટકચાળિયા, ખટપટિયા, ખુંધા, ખાવધરા, ખટહવાદિયા, ખૂટલ, ખેલાડી, ખેલદિલ, ખોચરા, ખુવાર, ગરજુડા, ગપસપિયા, ગપ્પીદાસ, ગ
ણતરીબાજ, ગળેપડું, ગંદા, ગંજેરી, ગાંડા, ગોલા, ગોબરા, ગમાર, ગુણગ્રહી, ગભરુ, ગુલાટમાર, ગાલાવેલિયા, જ્ઞાની, ઘરરખા, ઘરમુલા, ઘમંડી, ઘરઘૂસલા, ઘરફાળુ, ઘેલહાગરા, ઘોંઘાટિયા, ઘૂસણખોર, ચતુર, ચહકેલ, ચબરાક, ચોવટિયા, ચાપલા, ચાગલા, ચીકણા, છકેલ છોકરમતીયા, છેલબટાવ, છીંછરા, જબરા, જોરાવર, જબરવસીલા, જોશીલા, જીણા, ઠરેલ, ઠાવકા, ઠંડા, ડંફાસિયા, ડાકુ, ડરપોક, ડંખીલા, ડફોળ, તમોગુણી, તરંગી, તુકાબાજ, દયાળુ, દરિયાદિલ, દાતાર, દાણચોર, દુ:ખીયા, દિલદગડા, દોરંગા, દોઢડાયા, દિલદગડા, ધંધાદારી, ધમાલીયા, ધોકાપંથી, ધાળપાડું, ધુતારા, ધર્મનિષ્ઠ, ધૂળધોયા, ધિરજવાન, નવરા, નગુણા, નખોદીયા, નમાલા, નિડ

ર, નિશ્વાર્થી, નિજાનંદી, નિષ્ઠુર, નિર્ણય, નિર્મોહી, પરોપકારી, પરિશ્રમી, પરાધીન, પહોંચેલા, પંચાતિયા, પાણિયારા, પાંગળા, પુરષાર્થી, પોચા, પોપલા, પ્રેમાળ, પાગલ, ફરતિયાળ, ફોસી, ફતનદિવાળીયા, ફાકાળ, ફાલતુ, ફુલણસિંહ, ફાટેલ, બહાદુર, બગભગત,બટકબોલો, બચરવાળ, બહુરંગા, બેદરકાર, બિચારા, બોતડા, બાયલા, બિકણા, બોલકણા, બળવાખોર, બુદ્ધિશાળી, ભડવીર, ભૂલકણા, ભલા, ભદ્રિક, ભારાળી, ભાંગફોડિયા, ભૂંડા, ભોળા, ભમરાળા, મરણિયા, મસ્તીખોર, મફતીયા, મનમોજી, મતલબી, મિંઢા, મિઠાબોલા, મિંજરા, મારફાડિયા, માયાળુ, માખણીયા, મારકણા, મુરખા, મરદ, રમુજી, રમતીયાળ, રસિક, રાજકારણી, રજવાડી, રિસાડવા, રોનકી, રોતી, રૂડા, રેઢલ, રેઢીયાળ, સુધરેલા, સમજદાર, શંકાશિલ, શાણા, સુરવીર, સરમાળ, સંતોષી, સગવડીયા, સાહસિક, સુમ, સુરવીર, સુખીયા, સ્વચ્છ,સંસ્કારી, સાધક, સાચાબોલા, સરળ, સ્વાર્થી, હરામખોર, હડકાયા, હલકટ, હરખધેલા, હેતાવળા, હરખપદુડા, હાજરજવાબી, હોશિયાર, હસમુખા, લૂચા, લફંગા, લોભીયા, લાલચૂ, લાગવગીયા, લબાડ,લાખેશ્રી, લંપટ, લૂણહરામી, વેવલા, વિવેકી, વાયડા, વંઠેલ, વાતડાયા, વેરાગી, વાતુડિયા, વેપારી, વિકરાળ અને વેધૂ.......:)

મુલાયમ ............ મુલાયમ

                                          મુલાયમ

        

                   મુલાયમ...મુલાયમ...મુલાયમ... મુલાયમ...

                       હેતાળ નજર પર તું શરમાય મુલાયમ

                       પ્રિતમ વગર  તું   કરમાય     મુલાયમ

 

                       ક્યારેક  છેડખાની  કરે  મીઠેરો   સજન 

                       હીરની સરીખું તું   ગભરાય    મુલાયમ 

 

                          હૈયામાં અંકીત કરી રાખતી   છબીને 

                          ન નજર લાગે.. તું વહેમાય મુલાયમ 

                          પ્રીતનો પ્રશ્ન પૂછે કો' બોલકી સખીરી 

                        મૌન રાખી મનમાં તું મુસકાય મુલાયમ 

                        ચકચૂર બની જવાય લયબધ્ધ અદાએ 

                      સ્મિત ભર્યું નશીલું  તું છલકાય મુલાયમ 

                                    ------- અતુલ બગડા ''તથ્ય ''

 

એક મિલ મજૂરની સ્થિતિ

એક વાર અમદાવાદ માં એક કાપડની મિલ ના મજૂર ની મુલાકાત થઇ. તેની બિચારા શું ખરાબ હાલત હતી ? તેને ક્ષય ટી. બી . થઇ ગયો હતો. તેની સ્થિતિ જોઈ હૃદય ને ખુબ તકલીફ પડી..... તે પ્રસ્તુત છે .......... .....મિલ મજૂર ની સ્થિતિ..... -----------------------------

 છાતી ચીરૂ તો છાતી માંથી લુગડું નીકળે
  હુંફ ને બદલે ટેરવાં માંથી રૂ નીકળે

 તારી તે ચીમનીએ નીકળે એવા ધુમાડા
 તે દિ'ના બળે મારા ગામના સીમાડા
 બંધિયાર પાણીની મો માંથી બુ નીકળે
 છાતી ચીરૂ તો છાતી માંથી લુગડું નીકળે

 ખાધા છે મેં અહીં દોરાના ગૂંચળા
 પીધા છે મેં અહીં દોરાના ગૂંચળા
 કેફને બદલે આંખ્યુમાંથી લુ નીકળે
 છાતી ચીરૂ તો છાતી માંથી લુગડું નીકળે

 એક પા ગરીબી ના પુર નું થાય હોનારત
 બીજી પા માનવ વિહોણી ખાલી પડી ઇમારત
 ઇમારત ખોદુ તો પાયા માંથી ઝુંપડું નીકળે
 છાતી ચીરૂ તો છાતી માંથી લુગડું નીકળે
 
 છાતી ચીરૂ તો છાતી માંથી લુગડું નીકળે
 હુંફ ને બદલે ટેરવાં માંથી રૂ નીકળે 

       --------------- ને હજી તરવર... તરવર... [ગઝલ-કાવ્ય સંગ્રહ પુસ્તક માંથી ]

આયખું

                                          આયખું 

• જુવાનીનું  જોશ  બધું  ઓગળીને  

  ખાટલાના  વાણમાં 

  મેલની  જેમ  બાજ્યું  છે 

  પાંગતે બેસીને 

  ખીખીયારા  કરતું આયખું

  • તરડાય ગયેલી પુંઠાની પાટી માં 

    લખાય  ગયેલું 

    ઠો.....ઠો......કરતું , ખખડતું 

    બરછટ  ધોળા વાળ ની અંદર 

    કોળાતું 

    સુકાતું  

    ભુંસાતું   આયખું 

    •  ચાર પાયા પરથી ઉભું થઈને

      ખીટીએ  વળગાડેલી કાળી  કટાયેલી 

      તલવારને ધ્રુજતા હાથથી ઉપાડવાની 

      વ્યર્થ કોશિષ થી 

      ફસાડતું 

      વળી પડતું  - આખડતું 

      ખાટલાની પાંગતે ખડવડતું  આયખું 

      • બે શ્વાસ વચ્ચે ની જગ્યા 

        વચ્ચે અટકીને 

        તગતગતી  આંખોથી છેલ્લે 

        ધૂળથી રગદોળાયેલી 

        ઝુંપડીની માયાને ''આહ '' ની જેમ 

        શરીરમાં સમાવી લઈ ને અંતિમ તરફ 

        દોરતું આયખું 

        • એ કટાયેલી 

          સમશેરના  સમ તું જીવીજા

          છેલ્લી  વાર 

          છાતી  ગજ - ગજ ફુલાવી લે 

          જીતી  લે 

          આ  છેલ્લા જંગ ને તું 

          ને  પોઢી જા 

          શાંતિ  થી સાત સમંદર પર 

            -------  અતુલ બગડા  '' તથ્ય ''

           

          

ગઝલ

ઉગ્યા છે રેતીના રણ મારી હથેળીમાં ,